اصطلاح صفر خالص در سالهای اخیر به یکی از مهمترین مفاهیم در بحث تغییرات اقلیمی تبدیل شده است. این اصطلاح به معنای دستیابی به تعادلی است که در آن میزان گازهای گلخانهای منتشر شده به جو زمین با میزان گازهای جذب شده یا حذف شده برابر باشد.
این هدف برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد کره زمین و کاهش تأثیرات منفی تغییرات اقلیمی بر محیط زیست و جوامع انسانی ضروری است.
اصطلاح صفر خالص به این معناست که هیچ افزایشی در میزان انتشار گازهای گلخانهای در جو زمین صورت نگیرد. دستیابی به صفر خالص مستلزم کاهش انتشار گازهای گلخانهای تا حد امکان و متعادل کردن تولید کربن ناشی از فعالیتهای مختلف از طریق جذب و حذف معادل کربن تولیدی است.
به عبارت دیگر، صفر خالص یعنی مقدار کربن تولیدی با مقدار کربنی که جذب یا حذف میشود برابر باشد، به طوری که مجموع انتشار کربن به صفر برسد و تأثیرات منفی بر تغییرات اقلیمی کاهش پیدا کند.
برای رسیدن به صفر خالص باید انتشار گازهای گلخانهای مانند دیاکسید کربن (CO2) که از سوزاندن نفت، گاز و زغال سنگ در خانهها، کارخانهها و وسیلههای حملونقل تولید میشود، کاهش یابد. این گازها باعث میشوند که انرژی خورشید در جو زمین محبوس شده و نتواند خارج شود که درنتیجه باعث گرم شدن کره زمین میشود.
اهمیت صفر خالص متنوع است و ۴ مورد از آنها عبارتند از:
دستیابی به صفر خالص به طور مستقیم به کاهش تغییرات اقلیمی کمک میکند. انتشار گازهای گلخانهای مانند دیاکسید کربن (CO2) و متان (CH4) منجر به گرم شدن کره زمین میشود که نتایج آن شامل افزایش دمای جهانی، ذوب یخهای قطبی، افزایش سطح دریاها و تغییرات شدید آب و هوایی است. با رسیدن به صفر خالص میتوانیم این روند را کند کرده و در نهایت متوقف و از اثرات مخرب تغییرات اقلیمی جلوگیری کنیم.
کاهش انتشار گازهای گلخانهای و آلودگی هوا نه تنها برای محیط زیست، بلکه برای سلامت عمومی نیز بسیار مهم است. آلودگی هوا باعث بروز بیماریهای تنفسی، قلبی و عروقی میشود و به افزایش مرگ و میر زودرس کمک میکند. دستیابی به صفر خالص میتواند کیفیت هوا را بهبود بخشد و به طور مستقیم به بهبود سلامت مردم کمک کند.
دستیابی به صفر خالص میتواند مزایای اقتصادی بلندمدتی نیز به همراه داشته باشد. استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر مانند باد و خورشید میتواند به کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و افزایش امنیت انرژی کمک کند. همچنین، سرمایهگذاری در فناوریهای سبز و نوآورانه میتواند فرصتهای شغلی جدیدی ایجاد کرده و رشد اقتصادی پایدار را تضمین کند.
آخرین مورد از اهمیت صفر خالص، حفاظت از تنوع زیستی است. تغییرات اقلیمی یکی از بزرگترین تهدیدها برای تنوع زیستی به حساب میآید. افزایش دما، تغییرات در الگوهای بارش و رویدادهای آبوهوایی شدید میتواند زیستگاههای طبیعی را تخریب کرده و گونههای جانوری و گیاهی را در معرض خطر قرار دهد. دستیابی به صفر خالص میتواند به حفظ و حفاظت از تنوع زیستی کمک کرده و از اکوسیستمهای حیاتی پشتیبانی کند.
این چهار مورد نشان میدهند که اهمیت صفر خالص چیست و چگونه میتواند به بهبود وضعیت اقلیمی، سلامت عمومی، پایداری اقتصادی و حفاظت از تنوع زیستی کمک کند.
با توجه به تأثیر انتشار کربن بر سیاره ما، ممکن است بپرسید چرا به جای صفر خالص، صفر واقعی را هدف قرار نمیدهیم. صفر واقعی به معنای متوقف کردن تمامی گازهای گلخانهای در تمام بخشهای زندگی و صنعت است و به طور عملی امکانپذیر نیست. حتی با هر تلاشی برای کاهش آنها، باز هم مقداری گازهای گلخانهای وجود خواهد داشت.
صفر خالص به آلایندگیها به طور کلی نگاه میکند و امکان حذف هرگونه انتشار غیرقابل اجتناب را فراهم میآورد. حذف گازهای گلخانهای میتواند به صورت طبیعی باشد، مانند جذب CO2 توسط درختان، یا از طریق فناوریهای جدید و تغییر فرآیندهای صنعتی و…
رسیدن به هدف صفر خالص با چالشهای متعددی همراه است. برخی کشورها در مورد چگونگی دستیابی به این هدف اختلاف نظر دارند.
به عنوان مثال، اگر کشور الف صنایع پرانرژی مانند تولید فولاد را تعطیل کند، تولید گاز کربنیک کاهش پیدا میکند؛ اما اگر همین کشور همان مقدار فولاد را از کشور ب وارد کند، به جای کاهش مجموع گازهای گلخانهای در جهان، درواقع انتشار کربن خود را به کشور دیگری منتقل کرده است.
برخی طرحها پیشنهاد میکنند که کشورهای ثروتمند با پرداخت پول به کشورهای فقیرتر، به آنها کمک کنند تا از سوختهای پاک بهره ببرند و در عین حال با وجود تولید کالاهای انرژیبر، گازهای گلخانهای کمتری را منتشر کنند. با این حال برخی منتقدان این روش را به عنوان فرار از مسئولیت برای بهبود وضعیت داخلی این کشورها میبینند.
در هر صورت، سخت است بگوییم که ابتکارات مالی برای جبران انتشار گازهای گلخانهای در نقاط دیگر جهان تا چه حد مؤثر خواهند بود.
در پاسخ به سوال مراحل رسیدن به صفر خالص چیست، میتوان گفت که شامل:
کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و انتقال به منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی اهمیت بسیاری را در دستیابی به صفر خالص دارد. این مرحله شامل کاهش تدریجی استفاده از سوختهای فسیلی و سرمایهگذاری در زیرساختهای انرژی پاک است.
پذیرش اقدامات مربوط به بهرهوری انرژی در صنایع، ساختمانها و حملونقل میتواند به طور قابل توجهی انتشار گازهای گلخانهای را کاهش دهد. استفاده از فناوریهای کارآمد انرژی تا بهینهسازی فرآیندها، هرکدام برای کاهش ردپای کربن مهم است.
این مورد شامل جلوگیری از انتشار دیاکسیدکربن از فرآیندهای صنعتی، تولید و ذخیره ایمن آن است. این روش باعث کاهش انتشار گازهای گلخانهای از بخشهایی میشود که کربنزدایی کامل در آنها دشوار است.
گسترش پوشش جنگلها و احیای زمینهای تخریب شده نقش اساسی در این پروژه دارند. درختان از طریق فرآیند فتوسنتز، به طور طبیعی دیاکسیدکربن را از جو جذب میکنند.
اجرای شیوههای پایدار در کشاورزی میتواند به جذب کربن در خاک کمک کرده و انتشار گازهای گلخانهای ناشی از تغییر کاربری زمین را کاهش دهد.
تحقیق و توسعه در زمینه فناوریهای پیشرفتهای که دستیابی به اهداف صفر خالص را تسهیل میکنند، ضروری است. این نوآوریها میتوانند به کاهش اثرات منفی سوختهای فسیلی بر سیاره زمین کمک کنند.
این موارد نشان میدهند که مراحل مختلفی برای رسیدن به هدف صفر خالص وجود دارد. همه این اقدامات میتوانند به کاهش انتشار گازهای گلخانهای و حفظ محیط زیست کمک کنند.
دستیابی به هدف صفر خالص یک چالش جهانی بوده که نیازمند همکاری و تعهد بینالمللی است. هر کشوری باید نقش خود را در کاهش انتشار گازهای گلخانهای و بهبود محیط زیست ایفا کند.
اگرچه دستیابی به صفر خالص با مشکلات و چالشهای متعددی همراه است، اما با بهرهگیری از نوآوریهای فناورانه، تغییر در شیوههای زندگی و تولید و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر میتوان به این هدف دست یافت.
اهمیت صفر خالص نه تنها در کاهش تغییرات اقلیمی و بهبود سلامت عمومی بلکه در پایداری اقتصادی و حفاظت از تنوع زیستی نیز مشاهده میشود. اقدامات هماهنگ و مستمر در این زمینه میتواند به حفظ سیارهای پایدار و قابل زندگی برای نسلهای آینده کمک کند.